Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk; hukukumuzda yaygınlaşmış olan alternatif çözüm yollarından birisidir. Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir usul hukuku kurumudur. Kural olarak arabuluculuk isteğe bağlı olarak düzenlenmiştir ancak bazı davalarda arabuluculuk dava şartı olarak görülmüştür.
ARABULUCUK SÜRECİNİN BAŞLAMASI VE SÜRELERE ETKİSİ
Arabuluculuk süreci, dava açılmadan önce arabulucuya başvuru hâlinde, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesi konusunda anlaşmaya varılıp bu durumun bir tutanakla belgelendirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Dava açılmasından sonra arabulucuya başvuru hâlinde ise bu süreç, mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçirilen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Arabuluculuk, “zorunlu arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
- Zorunlu Arabuluculuk: Bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Zorunlu arabuluculuk, bu uyuşmazlıklar açısından dava şartıdır. Yani, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. Ticari davalar ve iş davalarına konu olan bazı talepler (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, maaşlar vb.) zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmıştır.
- Zorunlu arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaşmaya varamaması halinde , davacı taraf son arabuluculuk tutanağının aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir suretini dava dilekçesine eklemek zorundadır. bu zorunluluk bir dava şartı olmasından dolayı, arabuluculuk son tutanağının dava dilekçesine eklenmemesi halinde, mahkeme tarafından davacı tarafa, son tutanağın bir haftalık kesin süre içerisinde mahkemeye sunması gerektiği aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren bir davetiye gönderilmektedir.
- İhtiyari Arabuluculuk: İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.
HANGİ DAVALAR İÇİN ARABULUCULUĞA BAŞVURULAMAZ?
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği uyuşmazlıklarda arabuluculuk faaliyetine başvurulması mümkün değildir. Ceza Muhakemesi Kanununa göre uzlaştırma kapsamında olan suçlar için de arabuluculuğa başvurmak mümkün değildir. Bu tür uyuşmazlıklar, uyuşmazlık savcılıklarına bağlı uzlaştırma büroları tarafından çözümlenmektedir.
Tarafların arabulucuya gidemeyecekleri diğer uyuşmazlıklar şunlardır:
- Ceza davaları
- Nüfus kaydının düzeltilmesi veya değiştirilmesi davaları
- Çocuğun velayeti
- Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar,
- İdari yargının yetkisine giren tam yargı davası ve iptal davası
- Vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
- İş hukukundan kaynaklanan hizmet veya iş kazasının tespiti vb. gibi tüm tespit davaları.
HANGİ DAVALARDA ARABULUCULUK FAALİYETİ ZORUNLUDUR?
- Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalar
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davaları
- Tüketici hakem heyetinin görev alanına giren ve tüketici hakem heyeti kararlarına karşı tüketici mahkemelerine yapılan itirazlar dışındaki tüketici uyuşmazlıkları
- Kiralanan taşınmazların 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar.
- Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine (izale-i şüyu) ilişkin uyuşmazlıklar.
- 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar.
- Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar.
- Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklardan kaynaklı dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.
ARABULUCULUK TOPLANTISINA KATILMAYAN TARAFIN HUKUKİ SORUMLULUĞU NEDİR?
Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir (7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/18).
Arabuluculuğa tabi davalarda , arabulucuk görüşmeleri için başvuru yapılması halinde, her iki tarafında ilk toplantıya usulüne uygun olarak çağırılması gerekmektedir. usulüne uygun olarak çağırılan taraflardan toplantıya katılmayan taraf, arabuluculuk son tutanağında belirtilir ve bu taraf dava açıldığı takdirde kısmen veya tamamen haklı çıksa dahi yargılama giderlerinin örneğin harçlar, bilirkişi ücreti, avukatlık ücreti vb. giderlerin tamamından sorumlu tutulur. Diğer yandan, ilk toplantıya katılmayan taraf davayı kazansa dahi bu taraf lehine avukatlık ücretine hükmedilmeyecektir. arabuluculuk toplantısına her iki tarafında da katılmaması halinde ise sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerinde açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır. fakat bu durumda, dava sonunda kazanan taraf lehine yasal avukatlık ücretine hükmedilebilir.
Arabuluculuk Görevleri Nelerdir?
- Tarafsız ve bağımsız olmak,
- Taraflar arasında çözüm için destek olmak,
- Gerekli hallerde tarafları birbirlerinden korumak,
- Taraflar arasında çözülemeyen konu hakkında detaylı bilgi sahibi olmak,
- Tarafların amaçlarını öğrenmek,
- Anlaşmazlık ve ihtilaf noktalarını belirlemek,
- Uzlaşma noktalarını belirlemek,
- Uzlaşma için çözüm önerileri veya seçenekler sunmak,
- Uzlaşma seçeneklerinin sorunla bağlantılı olmasını temin etmek,
- Seçenekleri taraflara uyumlu hale getirmek,
- Önerileri ve kararları tarafsız bir şekilde kaleme almak,
- Belirsizlikleri açığa çıkarmak,
- Taraflar arasındaki müzakereler için takvim belirlemek,
- Süreci takip etmek ve sonuçlandırmak.
Arabuluculukta verilen hizmetler nelerdir?
- Taraflar arasında iletişim kurulması,
- Taraflar arasında oturumlar düzenlenmesi,
- Müzakere süreçlerinin yönetilmesi,
- Taraflar arasında çözüm bulunamadığı durumda çözüm önerisi sunulması,
- Tarafların anlaşması durumunda anlaşma belgesi düzenlenmesi.
Ofisimizde; iş hukuku, tüketici hukuku, ticaret hukuku, sigorta hukuku ve banka ve finans hukukunda uzman arabuluculuk hizmeti vermekle birlikte 1 Eylül 2023 tarihi itibariyle de kiralanan taşınmazların 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda, taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine (izale-i şüyu) ilişkin uyuşmazlıklarda, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda, komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar ile taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuk hizmeti verilmektedir.